Zwalczanie nowych zagrożeń w domenie morskiej i ochrona infrastruktury krytycznej

W ostatnim czasie norweska straż przybrzeżna oraz siły zbrojne informowały o dużej aktywności bezzałogowych statków powietrznych (najprawdopodobniej przenoszących aparaturę do prowadzenia rozpoznania) w pobliżu instalacji infrastruktury energetycznej na Morzu Północnym. Ponadto wysadzenie gazociągów Nord Stream i Nord Stream 2 biegnących przez Morze Bałtyckie pokazuje jak ważna jest ochrona takich obiektów z punktu widzenia szeroko rozumianego bezpieczeństwa.

Potencjalny przeciwnik Polski dysponuje szeroką paletą zdolności i środków do prowadzenia operacji dywersyjnych, sabotażowych czy hybrydowych w domenie morskiej. Do takich celów mogą być wykorzystywane oddziały sił specjalnych, bezzałogowe statki powietrzne, podwodne i nawodne pojazdy bezzałogowe, wojskowe autonomiczne pojazdy podwodne, statki cywilne. Pytanie, w jaki sposób skutecznie zablokować dostęp takich jednostek i obiektów na wody terytorialne Polski, po 24 lutego 2024 r. stało krytycznie ważne. Odpowiedzi na to pytanie szukają dzisiaj sztabowcy i planiści większości państw należących do NATO.

 – Państw NATO poszukują rozwiązań, które pozwolą siłom zbrojnym i innym służbom bezpieczeństwa na skuteczne zabezpieczenie dostępu do obiektów infrastruktury krytycznej oraz monitorowanie wód terytorialnych – mówi Jyrki Kujansuu, dyrektor przedstawicielstwa firmy Saab w Polsce.  – Nasza firma ma bardzo duże doświadczenie w tym zakresie. W portfolio firmy Saab znajdują się nowoczesne i sprawdzone bezzałogowe pojazdy podwodne, które umożliwiają skuteczną ochronę i obronę obiektów infrastruktury krytycznej w domenie morskiej, a także innych zagrożeń na morzu – dodaje.

Przeciwko zagrożeniom podwodnym

Produkty z grupy Seabed Warfare oferowane przez Saab są zresztą dobrze znane polskiemu użytkownikowi, czyli Marynarce Wojennej RP, dla której szwedzka firma jest zaufanym partnerem. Dostarczone przez Saab pojazdy podwodne Double Eagle SAROV (ang. Semi-Autonomus Remotely Operated Vehicle) stanowią element wyposażenia trzech niszczycieli min typu Kormoran II, które znajdują się w służbie Marynarki Wojennej RP. Sprzęt ten spełnił wymagania postawione przez polskich marynarzy, stąd też w październiku Saab podpisał kontrakt na dostawę kolejnych trzech takich pojazdów, które będą przenoszone przez trzy nowe niszczyciele min typu Kormoran II, budowane w ramach drugiej serii przez stocznię Remontowa Shipbuilding w Gdańsku.

Pojazdy Double Eagle są przeznaczone do identyfikacji niebezpiecznych obiektów znajdujących się pod wodą oraz do ich ewentualnego niszczenia, o ile wystąpi taka potrzeba. Specjalnie do tego celu pojazdy zostały wyposażone w mechanizm umieszczania pod wodą ładunków wybuchowych, które następnie mogą być detonowane zdalnie przez operatora znajdującego się na pokładzie okrętu, z którego kierowany jest pojazd.

Operacje podwodne przy dnie morskim są jednak bardzo trudne, a nowe zagrożenia jeszcze bardziej podnoszą wymagania, jakie stawia się przed specjalistycznym sprzętem przeznaczonym do ich zwalczania. Skuteczne działanie w środowisku podwodnym wymaga zastosowania wysublimowanych technologii, a sam sprzęt powinien charakteryzować się uniwersalnością i wielozadaniowością. Taki stan rzeczy zainspirował firmę Saab do opracowania autonomicznego pojazdu podwodnego (AUV – Autonomous Underwater Vehicle) nowej generacji o nazwie Sabertooth. To wysoce nowoczesny sprzęt, który łączy w sobie technologie o przeznaczeniu militarnym z rozwiązaniami, które zostały zaprojektowane na potrzeby produktów komercyjnych. Sabertooth charakteryzuje się zdolnością do operowania w głębokim zanurzeniu, dużym zasięgiem, możliwością realizacji zaawansowanych operacji pod wodą, wysokim stopniem autonomiczności i sześciostopniową swobodą ruchu.

Sabertooth, nowoczesny i uniwersalny system podwodny

Sabertooth to specjalistyczny pojazd podwodny przeznaczony do inspekcji, monitorowania i naprawy obiektów znajdujących się pod wodą. Jest on napędzany elektrycznie, a do ładowania akumulatorów służy specjalna stacja, która jest przenoszona przez jednostkę macierzystą. Stacja ta umożliwia również przesyłanie danych z pojazdu podwodnego na powierzchnię, a także kierowanie do pojazdu nowych poleceń i instrukcji. Niewielkie rozmiary pojazdu, bardzo wysoka manewrowość i brak kabla powodują, że może on efektywnie operować w pobliżu lub w środku obiektów o złożonej strukturze, np. w pobliżu gazociągów i podwodnych instalacji, a także np. wewnątrz podwodnych tuneli. Dzięki temu Sabertooth jest idealnym rozwiązaniem do monitorowania stanu obiektów pod wodą czy ich naprawy.

Sabertooth może operować pod wodą nawet w bardzo trudnych warunkach atmosferycznych o każdej porze dnia i nocy. Istnieje również możliwość „zaparkowania” pojazdu na dnie morskim, gdzie może on pozostawać prze okres nawet do 6 miesięcy. Ogranicza to konieczność wykorzystywania jednostek nawodnych, a także znacznie ogranicza koszty eksploatacji pojazdu. Może on wykonywać manewry w każdym kierunku, pod kątem 360 stopni, przenosząc przy tym wybrany przez operatora zestaw sensorów i wyposażenia dodatkowego. Autonomiczność pojazdu wspierana jest przez zaawansowanego autopilota.

Bezpieczne zwalczanie min morskich

Współczesne zagrożenia podwodne przybierają także bardziej klasyczną formę. Chodzi o zaawansowane technologicznie i bardzo niebezpieczne miny morskie umieszczane pod wodą. Problem min morskich szczególnego znaczenia nabiera zwłaszcza w kontekście zabezpieczenia wód przybrzeżnych czy okolic kluczowych obiektów logistycznych, jak np. porty czy terminale przeładunkowe, a także szlaków transportowych, co obecnie stanowi bardzo poważne zagrożenie dla żeglugi na Morzu Czarnym.

MuMNS to zdalnie starowany bezzałogowy pojazd podwodny (ROV, Remonte Operated Vehicle), którego zadaniem jest identyfikacja i bezpieczna neutralizacja min morskich. Pojazd jest przenoszony na pokładzie jednostki macierzystej i spuszczany do wody. Następnie może on być zdalnie kierowany przez operatora lub pracować w trybie autonomicznym. Pojazd jest wyposażony w zestaw nowoczesnych sensorów oraz algorytmów cyfrowych, dzięki którym samodzielnie identyfikuje on cel i „przekazuje” kontrolę do operatora. Wówczas to człowiek przejmuje sterowanie jednostką i manualnie realizuje zadanie neutralizacji miny. Wykorzystanie systemu MuMNS znacznie podnosi bezpieczeństwo załogi okrętu walki przeciwminowej, a także redukuje koszty prowadzenia operacji.

Sea Wasp przeciwko zagrożeniom terrorystycznym

Saab oferuje również produkty dedykowane do zwalczania zagrożeń o charakterze terrorystom w środowisku morskim. Jednym z nich jest system Sea Wasp, zaprojektowany do zdalnej neutralizacji improwizowanych ładunków wybuchowych (IED). System Sea Wasp jest obsługiwany przez mały zespół saperski EOD, składający się z dwóch osób. To sprzęt, który charakteryzuje się uniwersalnością zastosowania. Dzięki temu może on być transportowany lądowo i wprowadzany do wody np. z nabrzeży portowych czy plaż. Z kolei w przypadku zaistnienia takiej potrzeby Sea Wasp może być też przenoszony przez jednostki nawodne. Niewielkie rozmiary i waga systemu powodują, że system może też być transportowany przez małe łodzie.

System jest sterowany za pomocą specjalnej konsoli i kabla światłowodowego. Dzięki wysokiej manewrowości jest on w stanie operować w najbardziej wymagających lokalizacjach i dotrzeć w miejsca, do których dostęp jest ograniczony. Głównym zadaniem systemu Sea Wasp jest lokalizacja i identyfikacja ładunków niebezpiecznych umieszczonych np. elementach infrastruktury morskiej, instalacji podwodnych czy kadłubach statków i okrętów. Identyfikacja zagrożenia odbywa się za pomocą zestawy specjalistycznych sensorów. Operatorzy systemu mają również do wyboru kilka sposób neutralizacji niebezpiecznego obiektu, w zależności od jego charakteru i sytuacji.

Podwodny sprzęt dla rynku cywilnego

 – Analizy i opinie ekspertów wskazują, że w najbliższej przyszłości segment zdalnie sterowanych i autonomicznych pojazdów podwodnych będzie się rozwijał. Wynika to przede wszystkim ze wzrostu zagrożeń o charakterze hybrydowym i terrorystycznym w Europie oraz innych regionach świata. W związku z tym siły zbrojne będą musiały dysponować odpowiednimi środkami do realizacji zadań związanych z ochroną i obroną morskiej infrastruktury krytycznej, w tym instalacji znajdujących się na dnie morza jak np. gazociągi czy platformy wydobywcze – mówi Jyrki Kujansuu, dyrektor polskiego oddziału firmy Saab.

Za bezpieczeństwo infrastruktury krytycznej odpowiadają jednak nie tylko siły zbrojne. Ich ochroną zajmują się także same przedsiębiorstwa, do których one należą, np. firmy energetyczne, wydobywcze czy transportowe. Podmioty takie również są użytkownikami specjalistycznego sprzętu do monitorowania stanu instalacji, wykrywania zagrożeń oraz realizacji napraw.

Użytkownikami produktów oferowanych przez firmę Saab są również takie przedsiębiorstwa. W maju 2023 r. firma LOTOS Petrobalic (spółka wchodząca w skład koncernu multienergetycznego Orlen) zakontraktowało zdalnie sterowany pojazd podwodny Seaeye Leopard do obsługi infrastruktury na polach naftowych B3 i B8 znajdujących się na Morzu Bałtyckim. Pojazd będzie operował z pokładu jednostki offshore Balazat II, a jego głównym zadaniem będzie wykonywanie kompleksowych inspekcji podwodnych konstrukcji oraz monitorowanie ich stanu.

Podobne pojazdy są eksploatowane także przez przedsiębiorstwa działające w branży wydobywczej gazu ziemnego na morzu oraz morskiej energetyki wiatrowej. Ta ostatnia branża w najbliższych latach będzie dynamicznie rozwijana w Polsce w związku z projektami budowy farm wiatrowych na Morzu Bałtyckim. W tym kontekście firma Saab również deklaruje wolę współpracy z polskimi podmiotami, aby zapewnić ochronę polskich obiektów infrastruktury energetycznej na morzu oraz wspierać ich bezpieczną eksploatację.