Waarom het ook belangrijk is voor de vrede om zich voor te bereiden op oorlog

Het einde van de oorlog in Oekraïne is nog niet in zicht en experts wereldwijd zijn voorzichtig met hun voorspellingen, ook omdat de strategie van Rusland tijdens de eerste twaalf maanden van de oorlog veel vragen heeft opgeroepen en dat nog steeds doet. Bijvoorbeeld waarom het zijn militaire overwicht in het luchtruim nog niet heeft ingezet. Is het omdat het niet als eenheid kan opereren of schuilen er andere motieven achter? "Als je naar het verleden kijkt, is dit wel heel verrassend. Al in de Tweede Wereldoorlog was de luchtmacht heel belangrijk, bijvoorbeeld in Normandië. Hetzelfde geldt voor de oorlog in Irak, toen de VS binnen enkele uren het luchtruim overnam en vervolgens alle aanvallen kon winnen", legt Frederik Hassel uit. Wat nu al duidelijk is, is dat Rusland in de toekomst een ander soort vijand zal zijn en het Westen moet zich hierop voorbereiden: "Voor de Koude Oorlog was Rusland een supermacht. Na de Koude Oorlog was Rusland hoe dan ook regionaal erg sterk en had het ook een enorm arsenaal aan massavernietigingswapens. Nu wordt Rusland een schurkenstaat met massavernietigingswapens en cybercapaciteiten."

Of Rusland of Oekraïne de oorlog wint, hangt in elk geval af van de parameters die daarvoor worden vastgesteld. "Rusland verkoopt naar het schijnt al kaarten met nieuwe landsgrenzen. Dit zou erop kunnen wijzen dat de momenteel bezette gebieden het objectief van Vladimir Poetin waren." In ieder geval is de verovering van heel Oekraïne onrealistisch volgens experts zoals Fredrik Hassel. De permanente bezetting van een gebied is echter wel denkbaar, al zij het tegen een zeer hoge prijs, namelijk een hoog aantal slachtoffers. Alleen de tijd zal uitwijzen of Oekraïne zich op lange termijn kan verzetten – en internationale hulp zal voor Oekraïne van cruciaal belang blijven.

Kan de oorlog de NAVO en de EU versterken?

Het Westen werd verrast door de Russische aanvalsoorlog. "En dat terwijl Oost-Europese landen nog hadden gewaarschuwd voor Poetins brutaliteit en meedogenloosheid. Maar landen als Duitsland, Frankrijk, Zweden, Denemarken en ook Spanje negeerden deze signalen. Ze dachten tot op het laatst dat ze Rusland konden opnemen in ons westerse maatschappelijke model", weet Hassel. De annexatie van de Krim door Rusland zette in 2014 al vraagtekens bij de soevereiniteit en territoriale integriteit van landen. Met de escalatie van het conflict in 2022 wordt nu gevreesd dat zulke conflicten in andere delen van Europa of de wereld kunnen ontstaan als de internationale gemeenschap niet in staat is landen voldoende te beschermen en een duidelijk signaal te geven aan agressors.

Alleen gezamenlijk hebben de VS, de NAVO en de EU de afgelopen maanden de druk op Rusland kunnen opvoeren. Bondgenootschappen worden dus steeds belangrijker. De oorlog heeft geleid tot een tot nu toe ongekende militaire samenwerking op internationaal niveau en tot een versterking van de NAVO. Finland en Zweden hebben zich gezamenlijk kandidaat gesteld voor toetreding tot het militaire bondgenootschap en Duitsland heeft zijn bewapeningsbudget massaal verhoogd. "Met Finland als directe buur en Zweden als ideale logistieke basis openen er zich voor de NAVO volledig nieuwe mogelijkheden om de Baltische staten in conventionele zin daadwerkelijk te beschermen en te verdedigen." Een ontwikkeling die Vladimir Poetin misschien niet had verwacht.

Zonder de aanvoer van wapens en munitie vanuit de EU, de VS en de NAVO-lidstaten zou het er nu waarschijnlijk wel anders uitzien in Oekraïne. "Het is triest, maar waar. Blijkbaar was er een oorlog voor nodig om Europa wakker te schudden en de internationale gemeenschap te versterken", zegt Fredrik Hassel, Senior Public Affairs Advisor bij Saab. De EU beseft opnieuw hoe belangrijk een gemeenschappelijk buitenlands beleid is en dat ze het defensie- en bewapeningsbeleid niet mag verwaarlozen. De afgelopen jaren is de EU op dit vlak erg nalatig geweest. Leden van het Europees Parlement hebben de EU pas onlangs opgeroepen gebruik te maken van bepalingen in het EU-Verdrag die de Raad toestaan bepaalde besluiten zonder militaire gevolgen met gekwalificeerde meerderheid in plaats van met eenparigheid te nemen, met name met betrekking tot sancties en mensenrechten. Bovendien worden de EU-instellingen verzocht een voorstel in te dienen over hoe een eigen permanente zetel voor de EU in alle multilaterale fora, met inbegrip van de VN-Veiligheidsraad, mogelijk is en kan worden gegarandeerd.

Geen defensie zonder wapens

In het bijzonder de NAVO staat de komende jaren voor de complexe taak haar lidstaten ervan te overtuigen hun defensiebudget te verhogen om hun militaire capaciteit te versterken. Alleen zo kan op bedreigingen worden gereageerd en wordt er voor een geloofwaardige afschrikmiddel gezorgd. De NAVO-lidstaten moeten namelijk in staat zijn om niet alleen zichzelf, maar ook anderen te verdedigen. Dit doel bereiken kan een uitdaging zijn, weet Hassel, omdat de focus tot nu toe meer op onderzoek en ontwikkeling lag: "We zien momenteel knelpunten op sommige vlakken en zowel de EU als de NAVO zullen moeten bespreken hoe de productiecapaciteit in de toekomst kan worden verzekerd en dat in tijden van vrede, om voorbereid te zijn op eventuele conflicten in de ware zin van het woord."

Ook moet ervoor worden gezorgd dat systemen compatibel zijn. De situatie in Oekraïne is daar een goed voorbeeld van, omdat wapens en munitie uit zeer uiteenlopende landen en van verschillende fabrikanten komen. "Nieuwe manieren van samenwerking die banden creëren tussen landen en sectoren zijn de toekomst. En ik ben ervan overtuigd dat dit ons sterker maakt." Bij Saab zijn de veelzijdigheid van systemen en de mogelijkheid om systemen voortdurend verder te ontwikkelen en aan te passen altijd al belangrijke pijlers geweest in de ontwikkeling. Ondanks de tragische oorlog ziet Fredrik Hassel de toenemende dialoog en uitwisseling binnen de industrie als een stap in de goede richting.

Snelheid speelt bij elk conflict een grote rol. In het geval van Oekraïne geldt dit ook op een andere manier, omdat de Oekraïners de geleverde wapensystemen deels niet kennen. Er is geen tijd voor uitgebreide opleidingen en training. "Ik heb veel respect en waardering voor de strijders in Oekraïne. Ze slagen erin de wapens, die deels nieuw zijn, efficiënt te gebruiken en te onderhouden en met een uitgekiende logistiek een grote impact te behalen. En zelden toonde een volk zoveel vastberadenheid om zichzelf en hun land te verdedigen, waarbij het zelfs voor brutale aanvallen niet terugdeinst."

Onbemande drones en tankwapens boeken succes

In Oekraïne wordt voornamelijk met conventionele wapens gevochten, maar er zijn ook telkens weer cyberaanvallen. Voor het eerst worden onbemande voertuigen en drones aan beide zijden succesvol ingezet. Ook goedkope minidrones zijn ondanks hun geringe slagkracht een belangrijk wapen in de oorlog geworden.

Antitankwapens, in bijzonder het Saab-model NLAW (Next Generation Light Anti-Tank Weapon), zijn bijzonder doeltreffend gebleken in de Oekraïense oorlog. Het Britse leger, dat Oekraïne van duizenden van deze wapens heeft voorzien, heeft al een grote nieuwe bestelling voor de NLAW's geplaatst. Verder heeft de Amerikaanse regering aangekondigd de GLSDB (Ground-Launched Small Diameter Bomb) aan Oekraïne te willen leveren. Dit systeem is sinds 2014 in ontwikkeling en Saab werkt er samen met Boeing aan. Het systeem kan in alle weersomstandigheden worden gebruikt en de kernkop heeft kleine vleugels die uitklappen waarmee het na lancering vanuit een vliegtuig meer dan 100 kilometer kan vliegen (vanaf de grond zelfs tot 150 kilometer) en doelen kan raken met een diameter van slechts één meter. Met dit systeem zou Oekraïne waardevolle militaire doelen kunnen raken die voorheen buiten bereik lagen en het zou Oekraïne kunnen helpen om hun tegenaanvallen voort te zetten door gebieden te verstoren waar Rusland zich terugtrekt.

Volgens de Britse inlichtingendienst zijn de wapens van Saab tot nu toe zeer doeltreffend geweest in de strijd tegen Rusland. Tijdens de 21e Veiligheidsconferentie in Berlijn eind 2022 vertelde Saabs CEO Micael Johansson hierover het volgende: "Ik ben niet verbaasd dat te horen. Het is natuurlijk tragisch dat onze wapens überhaupt ingezet moeten worden. Maar als er situaties opduiken die dit noodzakelijk maken, dan moeten de wapens ook doeltreffend zijn en hun doel vervullen. Dat is wat we doen."

Oekraïne als rolmodel?

Sinds het uitbreken van de oorlog in Oekraïne lijkt er in de media minder aandacht te zijn voor andere brandhaarden in de wereld, zoals het borrelende conflict tussen China en Taiwan of het Midden-Oosten. Hier zou Oekraïne echter in veel opzichten een rolmodel kunnen zijn en enerzijds de strijdende partijen en anderzijds de aanhangers kunnen beïnvloeden. "De VS verwacht bijvoorbeeld bijstand van Europa voor hun hulp in Oekraïne, mocht er een escalatie komen met China", legt Hassel uit.

Maar hij waarschuwt ervoor deze conflicten niet te veel met elkaar te vergelijken, want: "Vechten tegen Rusland in Oekraïne is heel anders dan vechten tegen China. Terwijl in Oekraïne de nadruk ligt op grondgevechten, zal bij een escalatie tussen China en Taiwan de nadruk meer liggen op lucht- en zeestrijdkrachten. Bovendien is China een hoogtechnologisch land en mogelijk in bepaalde gebieden superieur aan het Westen als het gaat om technologie." In plaats daarvan moet de kracht van de internationale gemeenschap worden gebruikt om China een duidelijk signaal te geven. "Voor Taiwan zou het verzet van het Oekraïense volk in elk geval als voorbeeld kunnen dienen om nog zelfbewuster te worden en nog meer dan voorheen op bondgenoten te vertrouwen om China af te schrikken." Hassel wil er echter niet op rekenen dat China ook lessen zal trekken uit de oorlog en dat het zal beseffen dat het, ondanks zijn schijnbaar sterkere positie, niet zo gemakkelijk is om een land militair over te nemen.

Vrede krijg je niet voor niks

Het huidige conflict herinnert ons eraan dat vrede niet vanzelfsprekend is en landen zich moeten voorbereiden op een mogelijke oorlog om zich te kunnen verdedigen. De oorlog in Oekraïne laat zien dat een zwakke militaire verdediging agressors kan stimuleren. Vooral voor kleinere en zwakkere landen is het belangrijk om voldoende defensiecapaciteit te hebben om zich tegen mogelijke aanvallen te beschermen. "Oost-Europese landen ontdoen zich momenteel van alle Sovjeterfgoed dat ze de komende jaren zullen moeten vervangen door moderne westerse wapens. En ook Rusland zal beseffen dat het niet meer zijn oude macht heeft die in de Tweede Wereldoorlog voor de overwinning op de nazi's zorgde. Het land zal zijn manier van oorlogvoeren veranderen en ook het Westen moet zich daarop voorbereiden", vat Fredrik Hassel, Senior Public Affairs Advisor bij Saab, samen.

Saab in Nederland

De actviteiten van Saab omvatten het leveren van betrouwbare en innovatieve oplossingen voor Nederland op het gebied van defensie en civiele veiligheid door middel van een evenwichtig partnerschap op lange termijn.

Lees meer